Đạo Đức Kinh — Chương 14
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 14
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 13.
II. Nguyên văn Hán cổ
視之不見名曰夷; 聽之不聞名曰希; 搏之不得名曰微。 此三者不可致詰,故混而為一。 其上不皦,其下不昧; 繩繩不可名,復歸於無物。 是謂無狀之狀,無物之象,是謂惚恍。 迎之不見其首,隨之不見其後。 執古之道,以御今之有。 能知古始,是謂道紀。
視之不見,名曰夷; 聽之不聞,名曰希; 搏之不得,名曰微。 此三者不可致詰,故混而為一。 其上不皦,其下不昧; 繩繩不可名,復歸於無物。 是謂無狀之狀,無物之象,是謂惚恍。 迎之不見其首,隨之不見其後。 執古之道,以御今之有。 能知古始,是謂道紀。
III. Bản dịch Việt
Nhìn mà không thấy, gọi là 夷 (di); Nghe mà không nghe, gọi là 希 (hi); Nắm mà không được, gọi là 微 (vi). Ba thứ ấy không thể khảo xét, nên hòa làm một. Trên chẳng sáng, dưới chẳng tối; Mênh mang không tên, trở về chỗ vô vật. Đó gọi là: hình của cái vô hình, tượng của cái vô vật — mơ hồ, huyền ảo. Đón trước không thấy đầu, theo sau không thấy cuối. Giữ Đạo xưa để trị việc nay. Biết được đầu mối xưa, ấy gọi là mạch của Đạo。
IV. Chú giải
- 夷 / 希 / 微: ba cách cảm nhận Đạo (thấy/ nghe/ chạm) đều bất khả đắc. Đạo vượt ngoài giác quan.
- “Không sáng, không tối”: vượt ngoài nhị nguyên phân biệt.
- “Vô trạng chi trạng, vô vật chi象”: có hình như không hình, có tượng như không vật — mơ hồ nhưng hiện diện.
- “Giữ Đạo xưa để trị việc nay”: hiểu gốc xưa để ứng xử hiện tại, thuận mạch Đạo thì không lạc.
V. Khái quát ý nghĩa
- Đạo không thể nắm bắt bằng giác quan thông thường.
- Nó mơ hồ nhưng là gốc mọi sự.
- Giữ mạch Đạo xưa để sống trọn vẹn hôm nay.
Tinh yếu: Đạo không thể thấy nghe chạm, nhưng là đầu mối muôn đời. Giữ được mạch ấy, mới thuận theo tự nhiên。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Không thấy, không nghe | Giác quan hữu hạn | Khi tìm sự thật, đừng chỉ tin mắt tai, hãy mở lòng và trực giác |
| Không sáng, không tối | Vượt nhị nguyên | Trong công việc, bớt phân cực đúng/sai, nhìn tổng thể |
| Mơ hồ mà hiện hữu | Cái “không” lại sinh công dụng | Chấp nhận sự mơ hồ, không cần lúc nào cũng nắm chắc |
| Giữ Đạo xưa | Nối mạch xưa để trị nay | Học từ kinh nghiệm quá khứ để xử lý hiện tại |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
- Nhầm: Đạo mơ hồ = vô nghĩa. Gỡ: Chính sự mơ hồ mới bao trùm hết thảy, không đóng khung.
- Nhầm: “Không sáng, không tối” = mờ mịt, không phân biệt. Gỡ: Là vượt lên phân biệt cực đoan, chứ không phủ nhận sáng/tối.