Đạo Đức Kinh — Chương 39
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 39
- Mã Vương Đôi: Thuộc 德經, tiếp sau chương 38。
II. Nguyên văn Hán cổ
昔之得一者： 天得一以清； 地得一以寧； 神得一以靈； 谷得一以盈； 萬物得一以生； 侯王得一以為天下貞。 其致之也，謂天無以清將恐裂； 地無以寧將恐發； 神無以靈將恐歇； 谷無以盈將恐竭； 萬物無以生將恐滅； 侯王無以貞將恐蹶。 故貴以賤為本，高以下為基。 是以侯王自稱孤、寡、不穀。 此非以賤為本邪？ 非乎？ 故致數譽無譽。 不欲琭琭如玉，珞珞如石。
昔之得一者： 天得一以清；地得一以寧； 神得一以靈；谷得一以盈； 萬物得一以生；侯王得一以貞。 失之者：天裂，地發，神歇，谷竭，萬物滅，侯王蹶。 故貴以賤為本，高以下為基。 侯王自稱孤寡不穀，非以此乎？ 故致譽無譽。 不欲琭琭如玉，珞珞如石。
- Hai bản gần như trùng, MWD thêm phần liệt kê “失之者” (khi mất Một, tất tan rã).
- “琭琭 / 珞珞” là tiếng tượng hình – chỉ vẻ sáng loáng, phô trương.
III. Bản dịch Việt
Xưa kẻ được Một: Trời được Một nên trong; Đất được Một nên yên; Thần được Một nên linh; Thung lũng được Một nên đầy; Vạn vật được Một nên sinh; Vua chúa được Một nên làm mẫu mực cho thiên hạ.
Nếu trời mất Một, e tan; Đất mất Một, e nứt; Thần mất Một, e tàn; Thung lũng mất Một, e khô; Vạn vật mất Một, e diệt; Vua chúa mất Một, e ngã。
Vì vậy, cao lấy thấp làm nền, quý lấy hèn làm gốc. Cho nên vua xưng “cô”, “quả”, “bất cốc” – chẳng phải để giữ gốc hèn đó sao?
Vì thế, nhiều khen rốt lại không khen. Đừng mong bóng loáng như ngọc, hãy tự nhiên như đá。
IV. Chú giải
-
“Được Một”: là hòa với Đạo – không tách lìa. Một ở đây là nguyên khí thống nhất, gốc sinh của vạn vật. 👉 Khi giữ được Một, muôn phần tự hòa; khi mất Một, mọi thứ chia lìa.
-
“Cao lấy thấp làm nền, quý lấy hèn làm gốc”: tự nhiên đều dựa trên cân bằng nghịch – sông đổ về biển vì biển ở thấp; cây đứng cao vì rễ ăn sâu xuống đất. 👉 Người biết Đạo không sợ làm thấp, vì thấp là chỗ đứng của bền.
-
“Cô, Quả, Bất Cốc”: vua tự hạ mình để giữ lòng dân – lời xưng khiêm nhằm nhắc mình không quên gốc.
-
“Không muốn loáng như ngọc, mà như đá”: ngọc sáng đẹp nhưng dễ phô; đá mộc mạc mà bền. Người thuận Đạo giữ tính giản dị, không tô điểm。
V. Khái quát ý nghĩa
- “Một” là gốc thống nhất của vạn vật – khi hợp với Một, mọi sự hòa; khi rời Một, mọi sự tan。
- Thấp là nền của cao, hèn là gốc của quý。
- Khiêm và mộc là cách giữ được Một。
Tinh yếu: Giữ được “Một” là giữ gốc hòa của Đạo – khiêm để vững, giản để bền。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Biển ở chỗ thấp | Khiêm là nền của vĩ đại | Người lãnh đạo biết lắng nghe, bao dung mọi dòng ý |
| Cây có rễ sâu | Gốc vững, thân cao | Trong công việc, tập trung vào nền tảng thay vì hình thức |
| Đá và ngọc | Mộc mạc bền hơn phô trương | Giữ tính thật, tránh cầu hoàn mỹ giả tạo |
| Giữ Một | Hợp với Đạo | Giữ sự thống nhất trong tâm, tránh chia rẽ trong hành động |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: “Giữ Một” là cố chấp một quan điểm. Gỡ: Là giữ gốc hòa – không cố chấp, mà không rời cốt lõi.
-
Nhầm: Khiêm là yếu. Gỡ: Khiêm là biết mình, là sức mạnh tĩnh khiến người khác tự hòa。