道生一，一生二，二生三，三生萬物。 萬物負陰而抱陽，沖氣以為和。 人之所惡，唯孤寡不穀，而王公以為稱。 故物或損之而益，或益之而損。 人之所教，我亦教之： 強梁者不得其死，吾將以為教父。

道生一，一生二，二生三，三生萬物。 萬物負陰抱陽，以沖氣為和。 人之所惡，孤寡不穀，王公以為稱。 故有損益之說： 或損而益，或益而損。 人之所教，我亦教之： 強梁者不得其死，此以為教父。

• Hai bản thống nhất ý. Một số khác biệt nhỏ về trật tự từ, không đổi nghĩa.

Đạo sinh Một, Một sinh Hai, Hai sinh Ba, Ba sinh muôn vật。 Muôn vật mang âm mà ôm dương, giao hòa bằng khí trung. Người đời ghét những tên “cô, quả, bất cốc”, mà vua chúa lại lấy làm xưng hiệu。 Vì vậy, có lúc giảm mà thêm, có lúc thêm mà giảm。 Người đời dạy, ta cũng dạy: Kẻ hung bạo sẽ chẳng được chết lành — đó là bài học của Đạo。

• “Đạo sinh Một”: Một là Thái cực, là nguyên khí đầu tiên. Từ Một sinh ra Hai (âm – dương), Hai sinh ra Ba (âm – dương – hòa), rồi Ba sinh muôn vật。 👉 “Ba” ở đây tượng trưng cho sự cân bằng, sự sống động – khi hai cực gặp nhau, có trung khí thì mới sinh ra vạn vật。

• “Âm và Dương giao hòa”: Mọi vật trong trời đất đều nhờ sự kết hợp giữa hai mặt đối nghịch mà tồn tại. Không có đối lập, không có sinh。

• “Cô, Quả, Bất Cốc”: danh xưng khiêm của vua chúa – tự nhận mình thiếu thốn để giữ lòng dân, trái với thói đời ưa tôn vinh。

• “Giảm mà thêm, thêm mà giảm”: trong tự nhiên, khi đầy thì vơi, khi vơi lại đầy. Biết thuận chu kỳ ấy là biết sống theo Đạo。

• “Kẻ hung bạo không chết lành”: sức mạnh cưỡng bức trái Đạo, cuối cùng tự hủy. Bài học của Đạo là mềm thắng cứng, hòa thắng bạo。

• Đạo là nguồn gốc sinh hóa của vạn vật.
• Sự sống nảy sinh từ đối lập và hòa hợp.
• Khiêm tốn, nhu thuận là cách sống thuận Đạo.
• Bạo cường, cưỡng ép là nghịch Đạo, tự diệt。

• Nhầm: “Một sinh hai, hai sinh ba” là lý số huyền bí. Gỡ: Đây là ẩn dụ cho sự sinh hóa tự nhiên của Đạo – từ đơn nhất đến đa dạng.

• Nhầm: “Giảm mà thêm” chỉ về vật chất. Gỡ: Nói về tinh thần – càng buông bớt, càng đủ đầy。

Chương 42 dạy: Đạo là gốc sinh, đời là sự hòa của đối cực. Khi sống thuận chu kỳ tăng – giảm, giữ nhu thay bạo, ta hòa với Đạo và an trong mọi biến đổi。