Đạo Đức Kinh — Chương 54
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 54
- Mã Vương Đôi: Thuộc 德經, tiếp sau chương 53。
II. Nguyên văn Hán cổ
善建者不拔，善抱者不脫。 子孫以祭祀不輟。 修之於身，其德乃真； 修之於家，其德乃餘； 修之於鄉，其德乃長； 修之於國，其德乃豐； 修之於天下，其德乃普。
故以身觀身，以家觀家，以鄉觀鄉，以國觀國，以天下觀天下。 吾何以知天下然哉？以此。
善建者不拔，善抱者不脫。 子孫以祭祀不輟。 修之於身，其德乃真； 修之於家，其德乃餘； 修之於鄉，其德乃長； 修之於國，其德乃豐； 修之於天下，其德乃普。
故以身觀身，以家觀家，以鄉觀鄉，以國觀國，以天下觀天下。 吾何以知天下然哉？以此。
III. Bản dịch Việt
Người xây giỏi thì không bị sụp đổ； Người ôm giữ giỏi thì không bị rời bỏ。
Con cháu thờ cúng chẳng dứt。 Tu ở thân thì Đức chân thực； Tu ở nhà thì Đức dư thừa； Tu ở làng thì Đức dài lâu； Tu ở nước thì Đức dồi dào； Tu ở thiên hạ thì Đức lan khắp。
Vì thế, lấy thân mà soi thân， Lấy nhà mà soi nhà， Lấy làng mà soi làng， Lấy nước mà soi nước， Lấy thiên hạ mà soi thiên hạ。 Ta biết thiên hạ thế nào ư？Chính bởi vậy。
IV. Chú giải
-
“Xây giỏi không sụp, ôm giỏi không rời”: ví với người tu Đức – vững từ bên trong, nên không bị hoàn cảnh lay。
-
“Tu ở thân – tu ở thiên hạ”: Đức có tầng bậc lan dần ra ngoài, từ một người mà ảnh hưởng tới cả thiên hạ。Cốt lõi vẫn ở tu thân。
-
“Lấy thân mà soi thân...”: Đạo lý có tính tương đồng – cái gì đúng ở một người, cũng đúng ở một nhà, một nước。Tự mình làm gốc, thì có thể thấy được Đạo của muôn vật。
V. Khái quát ý nghĩa
- Đức bắt đầu từ mình, lan ra tới thiên hạ。
- Muốn trị đời, trước phải trị mình；muốn hiểu thiên hạ, trước phải soi thân。
- Đạo là mô thức chung – trong nhỏ thấy lớn, trong một người thấy toàn thể。
Tinh yếu: Tu thân vững, thì nhà yên；nhà yên, thì nước trị。Đạo khởi từ mình, mà lan khắp thiên hạ。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Xây không sụp, ôm không rời | Cái bền ở trong, không ở ngoài | Xây tổ chức từ giá trị cốt lõi, không chỉ cấu trúc |
| Tu thân – tu nhà – tu nước | Gốc lan ra ngọn | Khi cá nhân chính trực, cộng đồng tự yên |
| Soi nhỏ biết lớn | Từ một mà hiểu toàn thể | Quan sát cách mình sống để hiểu cách xã hội vận hành |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: “Tu thân” là chuyện riêng cá nhân。 Gỡ: Là gốc của trị quốc – cá nhân tốt thì cộng đồng bền。
-
Nhầm: “Xây giỏi không sụp” là nói vật chất。 Gỡ: Là xây bằng Đức – nền tảng vô hình nhưng bền vững。