Đạo Đức Kinh — Chương 75
Dân khổ vì trên ham
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 75
- Mã Vương Đôi: Thuộc 德經, tiếp sau chương 74。
II. Nguyên văn Hán cổ
III. Bản dịch Việt
Dân đói — vì người trên thu thuế quá nặng。 Dân khó trị — vì người trên ham làm, can thiệp nhiều。 Dân xem thường cái chết — vì người trên quá quý sự sống của mình。
Chỉ ai không lấy sống làm tất cả， mới hơn kẻ chỉ biết quý sống。
IV. Chú giải
- “食稅之多”: người cầm quyền thu nhiều, dân kiệt sức。
- “有為”: can thiệp, ra lệnh, hành động quá mức。
- “求生之厚”: quý thân mình quá, nên hèn nhát, dân khinh。
- “無以生為者”: không lấy sống làm tối thượng — tức coi nghĩa trọng hơn lợi。
V. Khái quát ý nghĩa
- Dân đói vì trên tham；dân loạn vì trên ép；dân liều vì trên hèn。
- Người trị quốc phải giản, ít làm, không tranh lợi với dân。
- Người có đức coi nghĩa hơn sống, nên dân tự thuận。
Tinh yếu: Trị dân bằng giản；giữ thân bằng nghĩa；tham sinh tất mất。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Thu thuế nhiều | Tham khiến dân khổ | Giảm ép dân, để dân an mà nước mạnh |
| Làm nhiều, rối loạn | Ít làm là khéo | Người lãnh đạo buông bớt can thiệp, tin vào tự vận hành |
| Quý thân quá | Sợ mất, dễ sai | Sống vì nghĩa, không vì sợ chết hay mất lợi |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: Vô vi nghĩa là bỏ mặc dân。 Gỡ: Là không can thiệp thừa；đặt đúng giới hạn để dân tự trị。
-
Nhầm: Không quý sinh là xem thường mạng người。 Gỡ: Là không bám chấp；biết có điều đáng trọng hơn sự sống。