Đạo Đức Kinh — Chương 15
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 15
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 14.
II. Nguyên văn Hán cổ
古之善為道者，微妙玄通，深不可識。 夫唯不可識，故強為之容： 豫兮若冬涉川； 猶兮若畏四鄰； 儼兮其若客； 渙兮若冰將釋； 敦兮其若樸； 曠兮其若谷； 混兮若濁。 孰能濁以靜之徐清？孰能安以久動之徐生？ 保此道者不欲盈。夫唯不盈，故能蔽不新成。
古之善為道者，微妙玄通，深不可識。 夫唯不可識，故強為之容： 豫兮若冬涉川； 猶兮若畏四鄰； 儼兮其若客； 渙兮若冰將釋； 敦兮其若樸； 曠兮其若谷； 混兮若濁。 孰能濁以靜之徐清？孰能安以久動之徐生？ 保此道者不欲盈。唯不盈，故能蔽而不成新。
- Dị văn nhỏ: cuối bản Vương Bật ghi 「蔽不新成」, bản Mã Vương Đôi ghi 「蔽而不成新」, ý đều là “giữ không đầy, nên không hỏng, không sinh mới giả tạo”.
III. Bản dịch Việt
Người xưa khéo theo Đạo, vi diệu, huyền thông, sâu không thể biết. Chính vì không thể biết, nên miễn cưỡng mô tả dáng họ: Thận trọng như qua sông mùa đông; Cẩn thận như sợ bốn bề lân cận; Trang nghiêm như khách; Tan loãng như băng sắp tan; Chất phác như gỗ mộc; Rộng rãi như thung lũng; Lẫn lộn như nước đục. Ai có thể khiến đục lắng dần mà trong? Ai có thể khiến yên lâu mà sinh động? Người giữ Đạo không muốn đầy. Chính vì không đầy, nên không hỏng, không sinh giả mới。
IV. Chú giải
- Không thể biết: Người theo Đạo chân chính không khoe, nên khó nắm bắt.
- Dáng dấp mô tả: thận trọng, cẩn thận, khiêm nhường, mềm mại, chất phác, bao dung.
- “Đục mà lắng dần trong”: để mặc tự nhiên, không cưỡng ép; tĩnh lâu thì tự sáng.
- “Không muốn đầy”: biết dừng, không cầu hoàn hảo cực độ, nên bền vững.
V. Khái quát ý nghĩa
- Người theo Đạo sống vi diệu, khó đoán, nhưng toát lên dáng điệu khiêm cung và tự nhiên.
- Đục có thể trong, yên có thể sinh — nhờ thuận tự nhiên.
- Không ham đầy → giữ được lâu bền.
Tinh yếu: Người theo Đạo: khiêm cung, mềm mại, tĩnh mà sáng, không ham đầy。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Qua sông mùa đông | Thận trọng | Trong công việc, cẩn thận từng bước |
| Khách | Khiêm cung | Ứng xử lễ độ, không kiêu căng |
| Băng tan | Mềm yếu mà biến đổi | Linh hoạt, không cố chấp |
| Mộc, thung lũng | Chất phác, bao dung | Sống giản dị, rộng lượng |
| Nước đục lắng trong | Đợi tự nhiên, không cưỡng ép | Khi gặp rối ren, giữ tĩnh để sáng ra |
| Không ham đầy | Biết dừng | Giữ chừng mực trong công việc, đời sống |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
- Nhầm: Người theo Đạo mờ mịt, vô dụng. Gỡ: Thực ra họ khiêm tốn, tự nhiên, không khoe, nên khó nắm bắt.
- Nhầm: “Không ham đầy” = không phấn đấu. Gỡ: Ý là biết chừng mực, không chạy theo cực độ dễ hỏng.