Đạo Đức Kinh — Chương 57
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 57
- Mã Vương Đôi: Thuộc 德經, tiếp sau chương 56。
II. Nguyên văn Hán cổ
以正治國，以奇用兵，以無事取天下。 吾何以知其然哉？以此： 天下多忌諱，而民彌貧； 人多利器，國家滋昏； 人多伎巧，奇物滋起； 法令滋彰，盜賊多有。
故聖人云：我無為，而民自化； 我好靜，而民自正； 我無事，而民自富； 我無欲，而民自樸。
以正治國，以奇用兵，以無事取天下。 吾何以知其然哉？以此： 天下多忌諱，而民彌貧； 人多利器，國家滋昏； 人多伎巧，奇物滋起； 法令滋彰，盜賊多有。
故聖人云：我無為，而民自化； 我好靜，而民自正； 我無事，而民自富； 我無欲，而民自樸。
III. Bản dịch Việt
Lấy chính để trị nước；lấy kỳ để dùng binh； Lấy vô sự để được thiên hạ。 Ta sao biết được vậy？Bởi vì：
Khi thiên hạ nhiều điều cấm kỵ，dân càng nghèo； Khi người nhiều khí giới sắc bén，nước càng rối； Khi người nhiều xảo khéo，vật lạ càng sinh； Khi pháp lệnh phô trương，trộm cướp càng nhiều。
Cho nên bậc Thánh nói： Ta vô vi mà dân tự hóa； Ta ưa tĩnh mà dân tự ngay； Ta không làm mà dân tự đủ； Ta không ham mà dân tự mộc。
IV. Chú giải
-
“Lấy chính trị nước”: chính = ngay thẳng, giản dị, không cần thủ đoạn。
-
“Lấy kỳ dùng binh”: kỳ = linh hoạt, biến hóa — dùng khi cần, không cố chấp một cách。
-
“Vô sự取天下”: thiên hạ an khi người trị không gây việc；làm ít mà thuận tự nhiên。
-
“Cấm nhiều – dân nghèo, pháp nhiều – trộm nhiều”: càng cưỡng ép, càng phản tác dụng；trị bằng lòng tin hơn là bằng luật。
-
“Thánh nhân vô vi”: không can thiệp quá, mà để dân thuận theo bản tính thiện vốn có。
V. Khái quát ý nghĩa
- Trị quốc thuận Đạo: ít can thiệp, ít cưỡng ép, lấy tĩnh mà hóa。
- Quá mức điều tiết sinh loạn；pháp nhiều, dân khổ。
- Người trị biết dừng, dân tự yên；người trên vô dục, dân tự giản。
Tinh yếu: Trị nước bằng Đạo – càng giản, càng yên；càng can thiệp, càng loạn。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Cấm nhiều – dân nghèo | Quá quản sinh loạn | Trong tổ chức, đừng kiểm soát thái quá – hãy tin con người |
| Pháp nhiều – trộm nhiều | Luật quá rườm, sinh đối phó | Giữ quy tắc ít mà rõ, khuyến khích tự giác |
| Vô vi – dân tự hóa | Tĩnh để người thuận | Nhà lãnh đạo ít can thiệp, dân tự điều chỉnh |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: “Vô vi” là bỏ mặc dân。 Gỡ: Là không cưỡng – tạo môi trường tự nhiên để dân phát triển。
-
Nhầm: “Không làm mà đủ” là không hành động。 Gỡ: Là hành động vừa đủ, không phô, không gượng。