Chương 4 · Không tướng của các pháp
I. Nguyên văn & Dịch nghĩa
Xá Lợi Tử, tướng không của các pháp: không sinh không diệt, không nhơ không sạch, không thêm không bớt.
II. Giải thích từ khóa
- Dấu hiệu, bản chất của sự không.
- Thể hiện qua 4 cặp phủ định: sinh/diệt, nhơ/sạch, thêm/bớt.
III. Chú giải ý nghĩa
- “Không sinh không diệt” → phá chấp vào sự khởi đầu và kết thúc tuyệt đối.
- “Không nhơ không sạch” → vượt lên trên đối đãi thiện/ác, tịnh/uế.
- “Không thêm không bớt” → bản thể không thay đổi theo sự biến dịch.
- Hiểu lầm: vì “không sinh không diệt” nên không cần nỗ lực. ❌
- Thực ra: vẫn phải sống động, hành động; chỉ là không chấp vào sự sinh – diệt.
IV. Minh họa đời thường
- Khoa học: vật chất không mất đi, chỉ chuyển hóa → tương ứng “không sinh không diệt”.
- Đời sống: tình cảm, mối quan hệ thay đổi, nhưng bản chất gắn bó vẫn còn → “không thêm không bớt”.
- Tâm lý: tâm trạng khi buồn/khổ → bản chất vẫn là tâm, không nhơ cũng không sạch.
V. Ứng dụng thực hành
- Khi gặp một thay đổi lớn (mất mát, chia tay, thành công, thất bại…).
- Tự nhắc: “Không sinh, không diệt; không thêm, không bớt.”
- Quán thấy bản chất không đổi → tâm an ổn, không bị dao động cực đoan.